2000’li yılların başında MySpace’in kurulması ve milyonlarca aktif kullanıcıya ulaşması ile tanıştığımız sosyal medya platformları[1] 2010’lu yıllarda Facebook, Youtube, Twitter, Instagram vb. sosyal ağların milyonlarca hatta milyarlarca kullanıcıya erişmesi ile birlikte oldukça yaygınlaştı. İnsanların birbirleriyle olan etkileşiminin artması, kişilik hak ihlallerinin, hukuka aykırı içerik paylaşımlarının kolaylaşmasını da beraberinde getirdi. Yasa dışı içeriklerle ilgili başvuruların etkin ve şeffaf bir biçimde değerlendirilmesini sağlamak ve muhataplık ilişkisinin kurulması amacıyla[2] 5651 Sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun’da (“5651 Sayılı Kanun” veya “Kanun”) değişiklik yapılmasına dair Kanun 9/7/2020 tarihinde kabul edilerek, 31/07/2020 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi.
Kamuoyunda “Sosyal Medya Yasası” olarak bilinen ve çokça tartışılan 5651 Sayılı Kanun’da yapılan söz konusu değişiklik ile birlikte yeni bir aktör olarak “sosyal ağ sağlayıcı” tanımlandı ve sosyal ağ sağlayıcılara Türkiye’de temsilci belirlemek, kullanıcı verilerini Türkiye’de barındırmak başta olmak üzere birtakım yükümlülükler getirildi.
I. Sosyal Ağ Sağlayıcı
Yer sağlayıcı, içerik sağlayıcı, erişim sağlayıcı ve toplu kullanım sağlayıcıya ek olarak mevzuatta ilk kez sosyal ağ sağlayıcı yeni bir aktör olarak tanımlandı. 5651 sayılı Kanun’da yer verilen tanıma göre sosyal ağ sağlayıcı; “sosyal etkileşim amacıyla kullanıcıların internet ortamında metin, görüntü, ses, konum gibi içerikleri oluşturmalarına, görüntülemelerine veya paylaşmalarına imkân sağlayan gerçek veya tüzel kişileri” ifade etmektedir. Bu kapsamda Facebook, Youtube, Instagram, TikTok, Periscope, Twitter, DailyMotion, VK, Pinterest, LinkedIn vb. sosyal medya platformları Kanun kapsamında sosyal ağ sağlayıcı tanımına girmektedir.
Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurulunun (“BTK”) sosyal ağ sağlayıcıların yükümlülüklerini ve bu yükümlülüklerinin uygulanmasına ilişkin usul ve esasları düzenleyen kararında internet ortamında yapılan yayının sadece belirli bir kısmında sosyal etkileşim amaçlı içeriğe yer veren gerçek veya tüzel kişilerin sosyal ağ sağlayıcı olarak değerlendirilmeyeceği, kişisel internet siteleri, elektronik ticaret siteleri ve haber siteleri gibi sosyal etkileşim amaçlı içeriğin ikincil ve yan bir hizmet olarak sunulduğu platformların kapsam dışında olduğunu belirtilmiştir.
II. Günlük Erişimi 1 Milyondan Fazla Olan Sosyal Ağ Sağlayıcıların Yükümlülükleri ve Yaptırımlar
1. Türkiye’de Temsilci Atama Yükümlülüğü
Türkiye’den günlük erişimi bir milyondan fazla olan sosyal ağ sağlayıcıların Kurum, Birlik, adli veya idari makamlarca gönderilecek tebligat, bildirim veya taleplerin gereğinin yerine getirilmesi, kişiler tarafından 5651 Sayılı Kanun kapsamında yapılacak başvuruların cevaplandırılması ve Kanun kapsamındaki diğer yükümlülüklerin yerine getirilmesi için en az bir gerçek veya tüzel kişiyi (1 Ekim 2020 tarihine kadar) Türkiye’de temsilci olarak ataması gerekmektedir. Gerçek kişi temsilcinin Türk vatandaşı, tüzel kişi temsilci belirlenecek ise tüzel kişiliğin Türkiye’de kurulmuş bir tüzel kişilik olması şartı bulunmaktadır. Temsilci veya temsilcilerin iletişim bilgilerine (tebligat adresi ve e-posta adresi) sosyal ağ sağlayıcının web sitesinde kolayca görünebilecek ve doğrudan erişilebilecek şekilde yer verilmesi ve kimlik, unvan ve iletişim bilgilerinin ayrıca BTK’ya bildirilmesi gerekmektedir.[3]
Yaptırım: Sosyal ağ sağlayıcıların temsilci atamaması durumunda kümülatif olarak aşağıdaki yaptırımlar uygulanacaktır:
i. Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (“Kurum”) tarafından bildirimde bulunulur,
ii. BTK bildiriminin ardından 30 gün içerisinde temsilci atanmazsa 10 milyon TL idari para cezası kesilir,
iii. İlk idari para cezasının bildiriminden itibaren 30 gün içerisinde hala temsilci belirlenmemiş ise 30 milyon TL para cezası kesilir,
iv. İkinci kez verilen idari para cezasının tebliğinden itibaren 30 gün içerisinde hala temsilci belirlenmemiş ise Türkiye’de mükellef sayılan gerçek veya tüzel kişilerin sosyal ağ sağlayıcılara reklam vermesi yasaklanır, yeni sözleşme kurulamaz, bedel alınamaz,
v. Reklam yasağı kararından itibaren 3 ay içerisinde yükümlülük yerine getirilmezse BTK Başkanı tarafından internet trafiği bant genişliğinin %50’sinin daraltılması için sulh ceza hakimliğine başvurulabilir,
vi. Başvurunun kabulünden itibaren 30 gün içerisinde yükümlülük yerine getirilmezse BTK Başkanı, bant genişliğinin %90 a kadar azaltılması için başvuruda bulunabilir.
2. İçeriklere Yönelik Taleplerin Yönetilmesi
Kişiler Tarafından Yapılan Başvuruların Cevaplandırılması: İnternet ortamında yapılan yayın içeriği nedeniyle 5651 sayılı Kanun 9 ve 9/A maddeleri uyarınca kişilik haklarının ve özel hayatının gizliliğinin ihlal edildiğini iddia eden kişiler söz konusu içeriğin yayından kaldırılmasını talep edebilirler. Sosyal ağ sağlayıcıların kişilerin içeriğin yayından çıkarılması taleplerini en geç 48 saat içinde olumlu ya da olumsuz cevaplandırması gerekmektedir. Başvurular Türkçe yapılmış ise Türkçe cevaplandırılması ve eğer cevap olumsuz ise gerekçesinin de açıklanması gerekir. Düzenleme ile uyar/kaldır ilkesi (notice and take-down) temel norm haline gelmiştir.
Yaptırım: Kişiler tarafından yapılan başvuruların cevaplandırılması yükümlülüğünü yerine getirmeyen sosyal ağ sağlayıcılara beş milyon Türk Lirası idari para cezası uygulanacaktır.
Hakim veya Mahkeme Kararı Doğrultusunda İçeriğin Kaldırılması/Erişimin Engellenmesi: Hukuka aykırılığı hakim veya mahkeme kararı ile tespit edilen içeriğin sosyal ağ sağlayıcıya bildiriminden itibaren 24 saat içinde çıkarılması veya erişimin engellenmesi gerekmektedir. Türkiye’de erişimi 1 milyondan az olan sosyal ağ sağlayıcıların da bu yükümlülüğü yerine getirmesi gerekmektedir.
Yaptırım: Karara konu içeriğin 24 saat içinde kaldırılmaması durumunda sosyal ağ sağlayıcı, doğan zararların tazmin edilmesinden sorumlu olacaktır. Bu durumda hakları ihlal edilen gerçek veya tüzel kişi, hukuka aykırı içeriği paylaşan içerik sağlayıcıya başvurmadan doğrudan zararının tazmini için sosyal ağ sağlayıcıya başvurabilecektir.
3. 6 Aylık Dönemlerle Raporlama Yükümlülüğü
Sosyal ağ sağlayıcılar, içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararlarının uygulanmasına ilişkin rapor hazırlayacak ve bu raporları altı aylık dönemlerle BTK’ya bildirecektir. Bu raporlar ayrıca sosyal ağ sağlayıcının web sitesinde de yayınlanacaktır.
Yaptırım: Bu yükümlülüğe aykırılık halinde 10 milyon TL idari para cezası uygulanacaktır.
4. Veri Lokalizasyonu
En çok tartışılan konulardan biri olan veri lokalizasyonu zorunluluğu kapsamında günlük erişimi 1 milyondan fazla olan yurt içi veya yurt dışı kaynaklı sosyal ağ sağlayıcılar Türkiye’deki kullanıcılarının verilerini Türkiye’de barındırmak için gerekli tedbirleri almakla yükümlüdür. Kullanıcı verilerinin Türkiye’de barındırılmasına yönelik alınması gereken tedbirlerin ne olacağı Kanun’da ve BTK’nın 2020/DK-İD/274 Sayılı Kararında belirtilmemiştir.
Yaptırım: Verilerin Türkiye’de barındırılmasına ilişkin gerekli tedbirlerin alınmamasına yönelik herhangi bir yaptırım öngörülmemiştir.
Ek Yaptırımlar: Günlük erişimi 1 milyondan fazla olan yurt dışı kaynaklı sosyal ağ sağlayıcılara Kanun’un 8 ve 8/A maddeleri kapsamında verilecek olan idari para cezası 1 milyon TL olarak, 8 ve 9. Maddeleri kapsamında verilecek adli para cezası elli bin gün olarak belirlenmiştir. Bu ihlallerin 1 yıl içinde tekrar edilmesi halinde her bir tekrar için cezalar bir kat artırılarak uygulanacaktır.
III. Bildirim Prosedürü
Kanun kapsamında yapılacak bildirimler, uluslararası tebligat düzenlemelerine başvurmadan doğrudan sosyal ağ sağlayıcıların internet sayfalarındaki iletişim araçları, alan adı, IP adresi ve benzeri kaynaklarla elde edilen bilgiler üzerinden elektronik posta veya diğer iletişim araçları ile yapılabilecektir. Bu şekilde yapılacak bildirimler de 7201 sayılı Tebligat Kanuna göre yapılan tebligat olarak sayılacak olup; bildirimin yapıldığı tarihi izleyen beşinci günün sonunda tebligat yapılmış sayılacaktır.
IV. Önemli Süreler
Kişilerden gelen başvurulara 48 saat içinde cevap verilmesine yönelik yükümlülüğün yerine getirilmesini sağlayacak sistemin 1 Ocak 2021 tarihine kadar kurulmuş olması, İlk 6 aylık raporların Haziran 2021’de BTK’ya bildirilmesi ve ayrıca sosyal ağ sağlayıcının internet sitesinde yayınlanması gerekmektedir.
Av. Gülce Bahçıvancılar Algan
[1] https://ourworldindata.org/rise-of-socialmedia#:~:text=Social%20media%20started%20in%20the,%2C%20by%20platform%2C%20since%202004.
[2] İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Gerekçesi
[3] 2020/DK-İD/274 Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurulunun 29/9/2020 Tarihli ve 2020/DK-İD/274 Sayılı Kararı